FONETYKA KASZUBSKA interesowała już K.C. Mrongowiusza, czego dowodzi dążność do oddania wymowy specjalnym zapisem, np. dwiema literami z łuczkiem nad nimi: oa: gnoat, ploachta, poan, żoat; ua: duaka, pluachta; uo\ nuoc, raok; znakami „piętrowymi" typu á, ú, np. wáknonc, lúsyna. W zapisach tych pewien porządek zauważył P.I. Prejs, który określił kilka kaszubskich cech fonetyki, przede wszystkim dotyczy wymiana uwag między I.I. Sriezniewskim i F. Ceynową (1851). Pełniejszy jej opis dał A. Hilferding (1862), a pierwszą próbę oddzielnego opisu całej fonetyki kaszubskiej dał inny Rosjanin P. Stremler (1873).
Niektóre kwestie sprawiały badaczom obcym trudność, zwłaszcza nosówki: Rosjanin Hilferding skomplikował ich zapis, bardziej jeszcze Niemiec F. Lorentz. Opis głosek kaszubskich podał F. Ceynowa, prezentując abecadło kaszubskie. S. Ramułt w Słowniku uogólniał śrkasz., ale we wstępie mówi o trzech grupach gwarowych, wymieniając i opisując jednak mnóstwo cech. Pierwszy kompleksowy i precyzyjny opis synchroniczny głosek kaszubskich znajdujemy w Gramatyce pomorskiej Lorentza, który na podstawie drobnych cech fonetycznych (też iloczasowych i intonacyjnych) wyodrębnił aż 76 gwar kaszubskich.
FONETYKA MIĘDZYWYRAZOWA (kasz. midzësłownô fònetika) w węższym rozumieniu, czyli wymowa spółgłosek właściwych (tj. zwartych i szczelinowych) w wygłosie wyrazu występującego przed wymawianym bez pauzy wyrazem rozpoczynającym się spółgłoską półotwartą (tj. m, n, ń, r, l, ł, j) lub samogłoską łączy większość obszaru Kaszub z Mazowszem (dialekt kaszubski), jest to bowiem tzw. fonetyka warszawsko-pomorska (pnpol., pn.-wsch.), czyli ubezdźwięczniająca typu brat Anë, brat Martë, sąsôt Anë, sąsôt Martë. Tylko w gwarze brusko-leścieńskiej i wielewskiej F. Lorentz (LGP 571) notował fonetykę udźwięczniającą typu brad Anë, brad Martë, sąsôd Anë, sąsôd Martë, czyli jak w Wielkopolsce (tzw. fonetyka poznańsko-krakowska, pdpol.).
W polszczyźnie pom. fonetyka międzywyrazowa należy do cech regionalnych (regionalizmy pomorskie). Fonetyce międzywyrazowej zarówno w polszczyźnie jak i w kaszubszczyźnie nie podlegają wyrażenia przyimkowe, gdyż obowiązuje w nich fonetyka śródwyrazowa (np. ód Anë, òd Martë), podlegają natomiast formy czasownikowe: a) l. i 2. os. l.p. cz. ter. czasownika być z ruchomymi końcówkami cz. prze. -em, -e.ś: ogpol. jestem, jesteś, pol. gw. pd. jezdem, jezdeś, sporad. pd.-kasz.70 jestem, tëjestes lub, np. w Remusie Majkowskiego, jô jezdem, të jezdes, a por. rzegem 'rzekłem', zląges 'zląkłeś' (J. Karnowski. Nôwotnë Spiéwë, 1910); b) l. os. l.m. trybu rozk. (LGP 970) z końcówkami -my lub -ma, np. pol. pd.-zach. zróbmy, pol. pn. zrópmy, kasz. zrópmë, zrópma.
Źródło: Język kaszubski. Poradnik encyklopedyczny, pod red. J. Tredera, wyd. 2 popr. i poszerz., Gdańsk 2006, s. 252-253.