Fleksja kaszubska

FLEKSJA (kasz. fleksëjô, zjinaka, z łac. flexio, -onis 'zginanie', czyli dostosowy­wanie końcówek do tematów) to dział morfologii (obok słowotwórstwa), zaj­mujący się odmianą wyrazów. Wszystkie języki indoeuropejskie były językami fleksyjnymi, ale ich rozwój przebiega w kierunku upraszczania i za­nikania całych kategorii, np. dualu, trybu tzw. życzącego (modus optativus), ogra­niczania liczby przypadków gramatycznych, np. wołacza.

Wyróżnia się fonetykę syntetyczną i analityczną; w pierwszej stosunki przestrzenno-czasowe wyraża się za pomocą tematów i końcówek łącznie, np. ksążka brata, póle sąsada; w drugiej dochodzą wyrazy pomocnicze, najczęściej przyimki, np. ó karz-e.

Rozwój fonetyki przebiega od syntetycznej do analitycznej, np. dawnej polszczyzny córka odchodzi dom rodziców, współcześnie córka odchodzi z domu rodziców. Wyróż­nia się niekiedy też fonetykę zewnętrzną, tj. zmianę końcówek w wyrazach, np. kaszubskie brat-Ø, brat-a, bratowi czy gòn(i)-ã, gón-isz, gón- i- i fonetykę wewnętrzną, tj. towarzyszącą zwykle fonetyce zewnętrznej wymianę głosek w tematach, np. miasto, w miesc-e czy jid-ã, jidz-esz, jidz-e.

Wyróżnia się we fonetyce deklinację i ko­niugację. Pierwszy pełny opis synchroniczny fleksji kaszubskiej dał F. Lorentz w Gramatyce pomorskiej.

Źródło: Język kaszubski. Poradnik encyklopedyczny, pod red. J. Tredera, wyd. 2 popr. i poszerz.,  Gdańsk 2006