AKCENT (kasz. doraznik, przëcësk, przëzwak) w kaszubszczyźnie polega zasadniczo na wyróżnieniu jednej sylaby wyrazu (akcent wyrazowy) lub wyrazu w zdaniu (akcent zdaniowy) mocniejszym wydechem, czyli ma charakter przycisku, a zatem jak w polskim, ale na północy jest on dynamiczniejszy i powoduje redukcje samogłosek nieakcentowanych, np. chałpa, glińca, Lëzno, nie chc (= nie chcã), rozmiôc, skòrpa, srowi. Kaszubszczyzna nadmorska utrzymała archaiczny akcent swobodny i częściowo ruchomy, np. czarownica, czarownicą, czarownic, czarownicama; dolëna, dolin, dolënami; tu też zachował się stary akcent na ostatnią (oksytoniczny) w dwuzgłoskowych przymiotnikach, (np. miodny, mitczi) i przysłówkach (np. lepi, wczorô) czy bezokolicznikach typu rozebléc, w czasie teraźniejszym typu drëżi, grzëmi czy czasie przeszłym skróconym typu czëta (= czëtała), także w rzeczownikach typu céniô, rolô, zdrobnieniach typu kòszik, wòzyk, kòscółk czy w typie krowińc, jak też w połączeniach typu nad tobą, za mną.
Akcent o ograniczonej swobodzie spotkać można na północy, ale reprezentatywny jest on dla Kaszub środkowych (Kartuskie i południe Wejherowskiego), np. czarownica, czarownic, czarownicama; jest to tzw. akcent kolumnowy, wykazujący stałą odległość między sylabą akcentowaną a początkową wyrazu. Nieruchomy akcent na sylabie początkowej (inicjalny) ma południe (Bytowskie i Kościerskie), a szerzy się on też w centrum (Kartuskie), np. czarownica, czarownic, czarownicama. Jest on wynikiem wyrównań z analogii morfol.
Na południowym.-wschodzie (Zabory) akcent pada na przedostatnią sylabę (paroksytoniczny), co jest wynikiem wpływów polskich, np. czarownica, czarownic, czarownicama.
Źródło: „Język kaszubski. Podadnik encyklopedyczny, pod red. J. Tredera, Gdańsk 2006